مسئولیت تضامنی چک (ضامن)

مسئولیت تضامنی چک (ضامن)

مسئولیت تضامنی چک، چک اصلی ترین اجزای یک سند تجاری است که به دو حالت ظهرنویسی(پشت نویسی چک) و رد و بدل کردن سند(قبض و اقباض) در بین اشخاص صورت می گیرد. یکی از مهم ترین ویژگی ای این سند تجاری که با بقیه اسناد متفاوت است این است که طی فرایند آن نیاز است سه نفر اصلی تحت عنوان دارنده، صادر کنند و پرداخت کننده چک حضور دارند. عمدتا مسئولیت تضامنی چک با امضای سند تجاری قابل قبول است. مطابق قوانین تجارت صادر کننده چک، سفته، برات، برات گیر و ظهر نویس ها با وجود ضوابط قانونی در قبال صاحب سند دارای مسئولیت تضامنی هستند. صاحب سند می تواند به فرد یا افرادی که مسئولیت سند بر عهده آنها است مراجعه کند. شخص ضامن تنها در قبال کسی که ضمانتش را کرده است مسئولیت دارد.

امکان دارد برخی افراد مسئول سند با توجه به شرایطی که قانون وضع کرده در قبال صاحب سند مسئولیتی نداشته باشند که برخی از این شرایط به شکل سند و برخی به لیاقت شخص بر می گردد. برخی از نویسندگان حقوقی اعتقاد دارند که ضامن چک و صادرکنندگان مسئولیت تضامنی ندارند. در حالی که  افراد متخصص در حقوق تجارت مخالف این موضوع هستند. طوری که ضامن چک همراه صادرکنندگان آن مسئولیت تضامنی دارند. درنتیجه شخصی که چک فرد مورد نظر خواه حقوقی یا حقیقی را به عنوان ضامن امضاء می کند انتظار آن را داشته باشد که صاحب چک در صورت تحویل نگرفتن مبلغ آن را تا ریال آخر از او بگیرد.

مسئولیت اخلاقی

یکی از انواع مسئولیت ها، مسئولیت اخلاقی می باشد. مسئولیت اخلاقی ریشه در وجدان و درون افراد دارد. مسئولیت اخلاقی بیشتر جنبه شخصی دارد و اصولا این نوع مسئولیت قابل مطالبه و پیگیری نمی باشد.

برای مثال شخصی به دیگری بدهی داشته ولی طرف مقابل مدارک و دلایلی برای مطالبه و اثبات ادعای خود ندارد. در این خصوص باید بیان داشت که درست است که از نظر قانونی شخص مسئولیت ندارد و قابل مطالبه نیست ولی در برابر طلبکار مسئولیت اخلاقی دارد.

مسئولیت قانونی

مسئولیت قانونی در واقع همان مسئولیت اخلاقی است منتهی با یک تفاوت و آن هم در نوع پیگیری و مطالبه آن.

همانطور که اشاره شد در مسئولیت اخلاقی شخص مسئول جبران و ادای دین بود ولی قانونا امکان الزام وی وجود نداشت. اما در مسئولیت قانونی امکان الزام و مطالبه از وی امکان پذیر است.

مسئولیت کیفری

مسئولیت کیفری در واقع حمایت قانون گذار از افراد جامعه و هنجار های موجود در جامعه می باشد. اصولا در مسئولیت کیفری درصورت نقض و خدشه وارد کردن به جامعه و افراد ،مرتکب یک جرم نیز شده است و علاوه بر اعمال مجازات می بایست از عهده خسارات وارده بر افراد نیز برآید.

مسئولیت مدنی

مسئولیت مدنی که جنبه ی بسیار عام و گسترده ای دارد و در بسیاری از قوانین ما به آن تصریح شده است و اصولا در حوزه های مالی محقق می شود؛ بیانگر وضعی است که شخص یا اشخاصی بدون وجود قرارداد یا تکلیف قانونی مکلف به پرداخت یا جبران خسارت به شخص یا اشخاص دیگر می شوند.

مسئولیت مدنی اصولا ریشه در تقصیر و اهمال شخص داشته و به عبارتی در اثر بی احتیاطی و بی مبالاتی وی منجر به ایجاد مسئولیت و به تبع آن پرداخت خسارت می گردد.

مسئولیت قراردادی

همانطور که از نامش پیداست، مسئولیت، تعهد و ضمانی است که به وسیله ی یک تعهد به وجود می آید. مسئولیت های قراردادی نسبت به مسئولیت مدنی و غیر قراردادی شایع تر است و بسیاری از تعهدات را در برمی گیرد.

مسئولیت تضامنی (مسئولیت تضامنی چک (ضامن))

حال که با انواع مسئولیت، اوصاف و گستردگی آن آشنا شدیم مسئله ی مهم و قابل تامل میزان مسئولیت است.

مسئولیت را می توان به به دو دسته نسبی و تضامنی تقسیم نمود که آن ها عبارتند از :

مسئولیت نسبی: میزان مسئولیت در فرض نسبی به عوامل مختلفی همچون میزان تعهد، میزان تقصیر و… بستگی دارد و در صورت اثبات این امر شخص فقط و فقط تا همان مقدار تعیین شده مسئول می باشد.

برای مثال فرض کنید سرنشینان دو خودرو با یکدیگر تصادف نموده و پس از بررسی مشخص می شود که هردو به میزان مساوی قصور داشته اند که در این صورت مسئولیت و جبران خسارت نیز باید به صورت مساوی جبران شود.

مسئولیت تضامنی: نوع دیگر مسئولیت، مسئولیت تضامنی می باشد که در آن میزان مسئولیت برخلاف نسبی که مشترک یا درصدی بود در مسئولیت تضامنی میزان مسئولیت کامل و صد درصدی می باشد.

به بیان دیگر در مسئولیت تضامنی در صورتی که چند نفر مسئول یا مقصر باشند همه ی آنها مسئول پرداخت تمام و کمال وجه، جبران خسارت و… می باشند و به نوعی مسئولیت تضامنی کامل ترین نوع از میزان مسئولیت است.

مسئولیت تضامنی در چک

شایع ترین مورد مسئولیت تضامنی را می توان در خصوص صادر کنندگان و ظهرنویسان (پشت نویسان) چک و سفته بیان کرد. که مطابق با قانون تجارت این حق برای دارنده چک به وجود آمده است که بتواند به جهت وصول وجه چک به هریک از ظهرنویسان یا صادرکنندگان مراجعه و یا اقدامات قانونی را علیه آنها به عمل آورد.

مسئولیت تضامنی در شرکت تضامنی

مورد دیگر مسئولیت تضامنی در شرکت های تضامنی است، مسئولیت شرکا در خصوص تعهدات شرکت در مقابل اشخاص تضامنی است و بدین معنی است که اگر شرکت تعهدی داشته باشد و پس از اینکه شرکت منحل شد و آن تعهد یا طلب پرداخت یا انجام نشد هریک از شرکا در خصوص آن مسئول و ملزم به ادای آن می باشند و می توان علیه همه آن ها اقدامات قانونی به عمل آورد.

مسئولیت تضامنی غاصب

مورد دیگر مسئولیت تضامنی در فرض غاصبان یک ملک است. به موجب قانون مدنی در صورتی که یک مال که متعلق به غیر است و بدون اجازه وی مکررا انتقال یابد هریک از انتقال دهندگان به صورت تضامنی مسئول خسارات وارده به مالک اصلی خواهند بود.

مقالات پیشنهادی :

بهترین ویژگی‌های وکیل بانکی

بهترین وکیل دعاوی بانکی در تهران

وکیل دعاوی بانکی |عدالت نو

وکیل بانک

فایده تشخیص امضاء و مسئولیت تضامنی چک

فایده تشخیص ربطی به حد و حدود چک ندارد. بلکه ظهرنویس یا ضامن هنگام پرداخت وجه مسئولیت تضامنی چک را ایفا می کند. فواید تشخیص به زمانی مربوط می شود فردی که ضمانت شده است از ضمانت مبرا شود. همچنین مسئولیت ضامن مسئولیت شخص سوم است اگر شخص سوم از مسئولیتی که دارد مبرا شود ضامن هم مبرا می شود. برای نمونه اگر شخص چک صادر کند و شخص دیگر ضامن وی شود. در صورتی ورشکستگی شخص صادر کننده برای پرداخت زیان و خسارات تخفیفی به او تعلق می گیرد که این تخفیف هم شامل ضامن می شود.

فایده دیگر تشخیص امضاء این است که اگر سند تجاری دارای تاریخ در مدت ۱۵ تا ۴۵ روز به بانک داده نشود و گواهی پرداخت نکردن وجه تحویل نگیرد. صاحب چک، باید چک را به بانک تحویل دهد همچنین گواهی پرداخت نشدن چک را تحویل بگیرد. در این صورت فرد سهل انگار تلقی می شود و حق مراجعه به ضامن و ظهرنویس  ندارد. طبق قانون تجارت چک در هر مکانی که صادر می شود باید پرداخت شود. اگر صاحب چک در زمان گفته شده که همان ۱۵ تا ۴۵ روز است دعوی به دادگاه ارائه ندهد دیگر شخصی که چک را پشت نویسی کرد هیچ مسئولیتی ندارد.  البته در مورد ضامن صدق نمی کند. تا زمانی که شخص سوم مسئول است ضامن نیز مسئول است.

مشکلات متمایز بین امضای ظهرنویس

اگر شخصی چکی را امضاء کند باید ماهیت و کارایی چک را مشخص کند. برای مثال شخص صادر و امضاء کننده با امضای چک در پایین آن از عباراتی همانند: انتقال می دهم، امضا می کنم، ظهرنویس و ضامن درج کند. در غیر این صورت مشکلاتی برای شخص مسئولیت تضامنی چک به وجود می آید. مشکل از جایی شروع می شود که ماهیت چک نامشخص باشد. اگر امضایی به غیر از امضای شخص اول روی چک باشد نقل بر ضمانت است. ولی مشکل کلی وقتی پیش می آید که پشت چک امضایی وجود داشته باشد همچنین ماهیت آن نامشخص باشد. هدف برخی افراد از پشت نویسی چک، ظهرنویسی است نه اینکه به صورت ضمانت از آن استفاده کنند. تا زمانی کارایی ظهرنویسی دارد که دلیلی مخالف آن پیدا نشود.

مسئولیت تضامنی چک در قبال فوت صادر کننده چک

در صورتی که شخص صادر کننده چک فوت شود بر اساس قانون مدنی و تجاری دادخواستی در خصوص چگونگی مسئولیت تضامنی چک وی اجرا می گردد. ولی زمانی که در قید حیات بوده این چک با اختیارات خود آن را امضاء کرده شخص که مسئولیت تضامنی چک بر عهده او است باید آن را پرداخت کند. ولی اگر مسئولیت تضامنی نداشت بانک با توجه به دارایی و اموال او قبل از تقسیم ارث و میراث مبلغ مورد قید در چک به دارنده چک پرداخت می کند. چک نوشته یا برگه ایی است که شخص صادر کننده قسمتی یا کل وجهی که در بانک دارد به شخص مورد نظر واگذار می کند.

چک به صورت شخص معین، حواله، در وجه حامل، یا با پشت نویسی و امضاء به شخص مورد نظر داده می شود. اگر صاحب اصلی چک کلمه “به حواله کرد” روی آن خط کشید یعنی گیرنده چک حق ندارد آن را برای کس دیگری پشت نویسی کند و هنگام تحویل چک این کار را قبول کرده است. این کار بدین معنی است که صادر کننده خواسته فقط توسط شخص مورد نظر مبلغ از بانک وصول شود. اگر این چک توسط شخص سوم به بانک برده شود بانک از پرداخت آن امتناع می کند. اگر چک مدت دار باشد با فوت صادر کننده چک به حالت به روز در می آید و بانک قبل از تاریخی که در سررسید درج شده بدهی متوفی را در صورت موجودی پرداخت می کند.

صدور چک بلامحل و نتیجه آن برای مسئولیت تضامنی چک

صدور چک برعکس اسناد تجاری جرم محسوب می شود. قانون گذاران با در نظر گرفتن اصلاحاتی خواسته اند صدور چک دارای جنبه حقوقی باشد تا جنبه کیفری. با وجود این اصلاحات صدور چک بلامحل جرم است و مجازاتی به همراه دارد. کسی که چک را صادر می کند باید مطابق تاریخ چک مبلغی که در چک نوشته در حساب بانکی موجود باشد نه اینکه قسمتی از مبلغ چک. همچنین نباید چک به خاطر قلم خوردگی و این قبیل مشکلات در پرداخت آن جلوگیری شود. در صورتی که صاحب چک حساب آن مسدود باشد یا مقدار مبلغ در حساب وی نباشد جرم اتفاق می افتد. که مجازاتی مانند حبس به مدت دو سال دارد. در صورت اتفاق جرم اگر صاحب چک از صادر کننده شکایت نکند هیچ بررسی و تعقیبی صورت نمی گیرد. در حالت دیگر اگر صاحب چک در طول شش ماه برای وصول چک اقدام نکند و یا اگر گواهی پرداخت نکردن چک صادر شد و شکایت نکرد دیگر هیچ حقی در دادگاه ندارد.

ضامن چک چه مسئولیتی دارد ؟  یکی از مهترین و پر کاربرد ترین اسناد تجاری در ایران چک می باشد که همواره بین مردم علی الخصوص تجار رد و بدل می شود . در بسیاری از موارد دارندگان چک یا افرادی که چک برای آنها صادر می شود. برای تضمین و اطمینان خاطر از صادرکنندگان چک درخواست معرفی ضامن می کنند. افرادی که به عنوان ضامن چک آن را امضا می کنند باید بدانند که مسئولیت های حقوقی گریبانگیر آنان خواهد شد.

آیا مسئولیت ضامن تضامنی است؟

ابتدا باید مسئولیت تضامنی را معنا کنیم. مسئولیت تضامنی یعنی دارنده چک پس از سر رسید چک می تواند به هرکدام از صادرکننده یا ضامن چک مراجعه کند. و هیچ اولویتی هم فی مابین آنها وجود ندارد. یعنی اینگونه نیست که ابتدا به صادرکننده چک رجوع کند اگر او نداد به ضامن مراجعه شود . در پاسخ به پرسش مذکور باید عنوان داشت که مسئولیت ضامن تضامنی است. بنابراین دارنده چک می تواند به هر کدام از صادرکنند و ضامن که خواست مراجعه کند. این امر در جای خود به عنوان یکی از مزیت های فوق العاده اسناد تجاری من جمله چک به حساب می آید.

شرایط رجوع و طرح دعوا علیه ضامن

مزیت مسئولیت تضامنی ضامن با صادرکننده در حالی قابل استفاده است. که دارند چک در مهلت های مقرر در قانون تجارت علیه صادرکننده اقدامات لازم را انجام دهد.

منظور از مهلت های مقرر آن است که اگر چک در همان مکانی که صادر شده باید مطالبه شود. دارنده باید ظرف مهلت ۱۵ روز نسبت به مطالبه آن اقدام نماید، چنانچه مکان پرداخت و مطالبه چک غیر از محل صدور آن و در ایران باشد. ۴۵ روز و چنانچه محل صدور سند تجاری در خارج اما مکان مطالبه آن داخل ایران می باشد ۴ ماه مهلت مطالبه وجه می باشد .

من جمله ایراداتی که وارد می باشد و البته ضامن ها باید توجه داشته باشند آن است. که به هنگام صدور گواهی مبنی بر عدم پرداخت ضامن از این عدم پرداخت یا عدم موجودی در حساب مضمون عنه مطلع نمی شود. البته بهتر بود که به مانند زمان عدم پرداخت اقساط وام توسط وام گیرنده که فوراً ضامن وام گیرنده از آن مطلع می شود. در این مورد نیز بانک ها بلافاصله ضامن را از صدور گواهی عدم پرداخت مطلع می کردند. زیرا که ضامن در قبال عدم انجام تعهد مضمون عنه مسئولیت های حقوقی و مدنی را متحمل خواهد شد.

عواقب عدم رعایت شرایط مقرر

در صورت عدم رعایت شرایط مقرر ، دارنده به هیچ وجه نمی تواند علیه ضامن اقامه دعوا کند به عبارتی ضامن دیگر هیچ مسئولیتی نخواهد داشت این امر سبب بی اعتباری مسئولیت صادرکننده نیست بلکه ایشان همچنان در برابر دارنده مسئول پرداخت می باشد.

چگونه به ضامن چک مراجعه کنیم؟

پس از مراجعه به بانک و مشاهده عدم موجودی حساب صادرکننده، دارنده در صورت رعایت مواعد مقرر می تواند به شخص ضامن مراجعه کند. و دعوای حقوقی مطالبه وجه چک را به کمک وکیل چک علیه ضامن مطرح کند . دقت داشته باشد در چک و اسناد تجاری مبحثی تحت عنوان مرور زمان وجود دارد. مرور زمان در چک ۵ سال از آخرین اقدام قضایی و حقوقی برای آن می باشد. یعنی اگر شما برای مطالبه وجه چک اقدام کردید اما دیگر سراغ گواهی عدم پرداخت نرفته اید یا در اواسط کار پیگیر را رها کرده اید تنها تا ۵ سال بعد از آخرین اقدام حقوقی می توانید مجدداً علیه فقط صادر کننده اقدام قضایی و حقوقی نمایید. در غیر اینصورت چک مزیت های قانونی اسناد تجاری را از دست داده و در واقع تبدیل به یک دین مدنی می شود .

شکایت کیفری علیه ضامن

باید این نکته بیان شود که شکایت کیفری علیه ضامن امکان پذیر نیست و تنها دعوای حقوقی ممکن است . شکایت کیفری بابت صدور چک بلامحل فقط علیه صادر کننده چک ممکن است.

موسسه حقوقی عدالت نو | مسئولیت تضامنی چک (ضامن)