وجه چک خود را چگونه و در چه مرجعی مطالبه کنیم؟
وجه چک | وجه چک خود را چگونه و در چه مرجعی مطالبه کنیم؟، روزی را تصور کنید که برای وصول وجه چک، به بانک صاحب حساب رفته اید و پس از ارائه چک به بانک ، با این تصویر غم انگیز روبرو شدید که کارمند بانک با لحنی بی تفاوت از قابل پرداخت نبودن چک سخن می گوید. اگر تاکنون این تصویر را دیده باشید دیگر از دیدن یک برگه چک که در اختیار شما گذاشته می شود تصویر وجه نقد برایتان تداعی نمی شود بلکه تصویری از دالانهای عریض و طویل دادگستری جلوی چشمتان نقش می بندد. پس از آنکه کارمند محترم بانک قابل پرداخت نبودن چک را به شما اعلام می کند دو راه حل دارید: یا بانک را ترک کرده و با شخصی که چک را در اختیار شما قرار داده تماس بگیرد و احیانافرصتی جهت پرداخت چک دهید و یا آنکه به جای اعطای مهلت، به دنبال راهکار قانونی باشید.
اگر به دنبال راهکار قانونی و مطمئن جهت وصول وجه چک هستید در اولین اقدام، باید گواهی عدم پرداخت، دریافت کنید. سپس یکی از روشهای مطالبه وجه چک را با توجه به نوع چک دنبال کنید:
روشهای مطالبه وجه چک
روش اول)
طرح دعوی حقوقی:
دارنده چکی که فاقد وصف کیفری است، فقط می تواند از طریق حقوقی یا ثبتی جهت وصول وجه آن اقدام کند.ماده ۱۳ قانون صدور چک، مواردی را که چک فاقد وصف کیفری استو به اصطلاح حقوقی استذکر کرده است. این موارد عبارتند از:
۱- چک وعده دار : یعنی چکی که تاریخ صدور و تاریخ پرداخت آن یکی نباشد. توجه داشته باشید که در متن چک؛ یک تاریخ ذکر می شود و نتیجتا تشخیصبی وعده یا وعده دار بودن چک را دشوار می کند اما راه‌های زیادی برای اثبات وعده‌دار بودن چک وجود دارد، مانند اینکه صادر کننده شهودی برای اثبات وعده‌دار بودن چک معرفی نماید یا قرارداد ارائه دهدو با مقایسه تاریخ قرارداد با تاریخ چککه برای آن معامله صادر شده است، وعده‌دار بودن چک ثابت می‌شود.
۲- چکی که بدون تاریخ صادر شده باشد و یا چکی که سفید امضاء باشد.
۳- چکی که امانی یا بابت تضمین صادر شده باشد یا چکی که پرداخت وجه آن مشروط به تحقق شرطی باشد.
اگر دارنده چک حقوقی هستید برای مطالبه آن در دادگاه حقوقیمی بایست به وظایف قانونی خود عمل کنید در غیر این صورت« دارنده کاهل» نامیده می شوید و بسیاری از حقوق احتمالی خود را از دست می دهید.
وظایفی که باید به آن عمل کنید عبارتند از
- مراجعه به بانک و اخذ گواهي عدم پرداخت ظرف مهلت های مقرر درمواد ۳۱۵ و ۳۱۷ قانون تجارت:اگر چک در همان شهری که صادر شده باید پرداخت شود:حداکثر ظرف ۱۵ روز از تاریخ صدور چکو اگر چک از یک نقطه به نقطه دیگر ایران صادر شده باشد: حداکثر ظرف ۴۵ روز از تاریخ صدور و اگر چک در خارج صادر شده و در ایران باید پرداخت شود: حداکثر ظرف ۴ ماه از تاریخ صدور چک به بانک مراجعه کنید.
- حداکثر ظرف ۱ سال از تاريخ برگشت چك،اقدام به تقدیم دادخواست به دادگاه حقوقی صالح نمائید.
نحوه طرح دعوی حقوقی:
دارنده چک می بایست ، پس از اخذ گواهی عدم پرداخت، دادخواست خود رابه همراه گواهی صادره و اصل چک و کپی برابر اصل شده(رونوشت مصدق) آنها، به دادگاه حقوقی که بانک در حوزه قضائی آن، گواهی عدم پرداخت را صادر نموده است تقدیم و علیه صادرکننده و سایر مسئولین احتمالی چک (ضامن و ظهرنویس) طرح دعوی کند. توجه داشته باشید که دعاوی مالی مانند مطالبه وجه چک تا مبلغ پنجاه میلیون ريال در حال حاضر در صلاحیت شورای حل اختلاف است و بیش از آن در صلاحیت دادگاه حقوقی است. در نتیجه اگر مبلغ چکی بیش از پنج میلیون تومان باشد دارنده چک مکلف است به دادگاه صالح مراجعه کند و با تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی بر مبنای ۲% مبلغ چک، تقاضای رسیدگی کند. خواسته دعوی شما می تواند صدور حکم مبنی بر« محکومیت خوانده به پرداخت وجه چک، هزینه های دادرسی و خسارت تأخیر تأدیه» باشد. همچنین می توانید از دادگاه تقاضای صدور قرار تأمین خواسته نمائید تا از اموال خوانده مالی توقیف شود. دادگاه پس از بررسی پرونده و در صورت تکمیل بودن آن، وقت رسیدگی تعیین می کند و طرفین را برای ادای توضیح دعوت می کند و پس از آن اقدام به صدور رأی می کند.
وجه چک | وجه چک خود را چگونه و در چه مرجعی مطالبه کنیم؟
پس از صدور رأی و قطعیت آن، محکوم له(دارنده چک) باید از دادگاه صادرکننده رأی بدوی، تقاضای صدور اجرائیه کند. پس از صدور اجرائیه و ابلاغ آن، حکم قابل اجرا می گردد اما برای اجرای حکم، محکوم علیه باید شخصا در دایره اجرای احکام حاضر شده و حکم را اجرا کند درغیر این صورت امکان جلب او وجود ندارد و محکوم له(دارنده چک) باید شخصا مالی را از اموال محکوم علیه با مشخصات کامل، به دایره اجرا معرفی کند مگر آنکه در ضمن دعوا تقاضای تأمین خواسته نموده و قرار تأمین صادر و مالی از اموال خوانده توقیف شده باشد که در این صورت ، اجرای حکم از محل مال توقیفی امکان پذیر است. با توجه به مطالب گفته شده آنچه که باعث می شود چک حقوقی اعتبار چندانی نداشته باشد، همین معایبِ موجود در طرح دعوی حقوقی و اجرای حکم است. این معایب به طور خلاصه عبارتند از:
۱-بالا بودن هزینه طرح دعوی حقوقی و پایین بودن سرعت رسیدگی.
۲-نداشتن ضمانت اجرا برای حضور خوانده در جلسات رسیدگی.
مزیت این روش قابلیت طرح دعوی و طرف قراردادن کلیه مسئولین احتمالی چک اعم از صادرکننده، ظهرنویس و ضامن است در صورتیکه در طرح دعوی کیفری و اقدام ثبتی ، صرفا می توان علیه صادرکننده اقدام نمود.
روش دوم)
طرح دعوای کیفری:
همانگونه که گفتیم به استناد قانون صدور چک، فقط در برخی موارد استثنائی یعنی در غیر از موارد مذکور در ماده ۱۳ قانون مذکور؛ صدور چک بلامحل جرم محسوب می شودودارنده می تواند از طریق کیفری اقدام کند. اگر دارنده چنین چکی هستید برای آنکه حق شکایت کیفری را از دست ندهید باید موارد زیر را که وظایف قانونی شما است در نظر بگیرید:
۱- ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور چک،به بانک مراجعه کنید و گواهی عدم پرداخت را از بانک دریافت کنید.
۲- از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، با ظهرنویسی چک را به شخص دیگری منتقل نکنید.
۳- ظرف ۶ ماه از تاریخ دریافت گواهی عدم پرداخت، در دادسرای صالح، شکایت کیفری خود را مطرح کنید.
نحوه طرح شکایت کیفری:برای طرح شکایت کیفری ، دارنده می بایست پس از دریافت گواهی عدم پرداخت،در دادسرای صالح یعنی دادسرایی که در در حوزه قضائی آن، بانک گواهی عدم پرداخت صادر نموده، شکایت خود را علیه صادرکننده چک مطرح کند.همچنین در مورد چک های صادره از حساب های سراسری نظیر حساب های سپهر و سیبا، که دارنده چک می تواند به هر یک از شعب بانک در سراسر کشور مراجعه نماید و گواهی عدم پرداخت نماید، در صورت مراجعه دارنده چک در مهلت مقرر به شعب دیگر و صدور گواهی عدم پرداخت از بانک مرجوع الیه، بزه صدور چک بلا محل در محل آن بانک محقق شده و دادگاه محل وقوع جرم یعنی دادگاه محلی که گواهی عدم پرداخت در حوزه آن صادر شده، صالح به رسیدگی خواهد بود.
هزینه شکایت کیفری
پس از تعیین دادسرای صالح، شاکی شکایت خود را با ارائه گواهی عدم پرداخت و اصل چک به آن دادسرا تقدیم و بر اساس مبلغ چک هزینه شکایت کیفری را پرداخت می کند. در حال حاضر مبلغ ورودیه در دادسرا ۵ هزار تومان است و برای مطالبه چک تا ۱ میلیون ريال مبلغ ۶۵۰۰ تومان و از یک میلیون تا ۱۰ میلیون ريال ۱۰۵۰۰ تومان و برای چکی که مازاد بر ۱۰ میلیون ريال است در کل ۲۲۵۰۰ تومان هزینه شکایت، پرداخت می شود. پس از تشکیل پرونده و ارجاع آن به یکی از شعب، دادسرا تحقیقات لازم را انجام داده و یکی از قرارهای کفالت یا وثیقه را از متهم اخذ می کنند. پس از انجام تحقیقات در دادسرا، پرونده را با صدورکیفرخواست به دادگاه کیفری که دادسرا در معیت آن است ارسال می کنند.دادگاه کیفری اقدام به رسیدگی می کند و اگر صدور چک بلامحل را محرز بداند؛ صادرکننده را به پرداخت وجه چک و کلیه خسارات قانونی و مجازات حبسبر مبنای مبلغ چک محکوم می کند.
مدت مجازات حبس بر اساس مبلغ چک و به استناد ماده ۷ قانون صدور چک به شرح ذیل می باشد:
الف) چنانچه مبلغ چک کمتر از ده میلیون ريال باشد به حبس تا ۶ ماه
ب) چنانچه مبلغ چک از ده میلیون تا پنجاه میلیون ريال باشد به حبس از شش ماه تا یک سال
ج)چنانچه مبلغ چک بیش از پنجاه میلیون ريال باشد به حبس از یک سال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال
د) چنانچه صدور چک بلامحل از حساب مسدود بوده باشد به دو سال حبس و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال
مزایای طرح دعوی کیفری :
الف – پایین بودن هزینه طرح شکایت نسبت به تقدیم دادخواست حقوقی و اجرای ثبتی و بالا بودن سرعت رسیدگی نسبت به رسیدگی حقوقی.
ب – وجود ضمانت اجرا جهت حضور متهم به وسیله قرار تأمین کیفری(کفالت و وثبقه) و اجرای حکممحکومیت با اخذ وجه الکفاله یا ضبط وثیقه .
ج – اقدام از طریق ثبتی: چک درحکم سند لازم الاجرا می باشد و می توان بدون مراجعه به دادگاه، وصول وجه آن را از مراجع ثبتی،درخواست نمود.
نحوه اقدام از طریق ثبتی: دارنده باید درخواست صدور اجرائیه را به همراه گواهی عدم پرداخت که مطابقت امضاء صادرکننده با امضاء مندرج در چک در آن تأیید شده باشد به اداره ثبت محل بانک محال علیه تقدیم نموده وهزینه صدور اجرائیه را که به نیم عشر اجرائی معروف است پرداخت کند تا اجرائیه علیه صادرکننده صادر گردد.
معایب اجرای ثبتی : اولا اجرای ثبتی هزینه بالایی دارد و دارنده باید ۵% مبلغ چک را پرداخت کند. ثانیا حبس محکوم علیه درصورتیکه مالی از وی در دسترس نباشد و معسر هم نباشد در اجرای ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مختص اقدام از طریق دادگستریاست و به اجرائیه ثبتی نمی توان صادرکننده را بازداشت نمود.ثالثااقدام از طریق ثبتی فقط علیه صادرکننده امکانپذیر است و نمی توان سایر مسئولین چک (ضامن و ظهرنویس) را از این طریق تعقیب نمود.
مزایای اجرای ثبتی: اولا سرعت بالای آن در مقایسه با دعوی حقوقی و کیفری است زیرا بر خلاف این دو روش نیاز به طرح دعوی و رسیدگی ماهیتی نمی باشد. ثانیااقدام ثبتی به موازات تعقیب کیفری ایرادی ندارد و دارنده می تواند همزمان با اعلام جرم، از طریق اداره ثبت نیز اقدام نماید.ثالثا برخلاف روش حقوقی و کیفری این روش مقید به مهلت و رعایت مواعد قانونی نمی باشد.
نویسنده : حمیدرضا کاکاوند
مقالات پیشنهادی : دعاوی مالی
ورشکستگی به تقلب | بررسی انواع ورشکستگی | مجازات ورشکستگی به تقلب
معنای ورشکستگی چیست؟ | اقدامات حقوقی پس از آن
حقوق اسناد تجاری | علت پیدایش چک و سفته
قراردادهای حقوقی | نحوه تنظیم عملی قراردادهای حقوقی
سلام من از یه نفر ۱۵۰ میلیون چک دارم اما فقط ۲۰ میلیون تو حسابش هست میتونم رو کل چک اقدام کنم؟
با سلام
شما دو راه پیش روی خود دارید ۱) ۲۰ میلیون را از بانک وصول کنید و نسبت به الباقی مبلغ چک گواهی عدم پرداخت بگیرید .
۲) نسبت به کل مبلغ گواهی عدم پرداخت بگیرید.
سلام.ايا از طريق اداره اجرا ميتوانم جلب فردي كه از وي طلب كارم بگيرم؟
با سلام
خير،حكم جلب بدهكار را تنها دادگاه ميتواند صادر نمايد .