خیانت در امانت بحث چک

امانتداری یکی از صفاتی است که چه در عرف اجتماع و چه در توصیه های مختلف اخلاقی و دینی مورد تاکید قرار گرفته است، و اهمیت این موضوع تا به این حد است که قانونگذار علاوه بر الزام شخص خائن در امانت به جبران خسارت، این عمل را به واسطه ضرری که به صاحب مال وارد می سازد مستحق مجازات دانسته به گونه ای که ماده 674 قانون مجازات اسلامی به شرح ذیل مجازات این جرم را حبس از شش ماه تا سه سال لحاظ نموده است.  ماده 674 قانون مجازات اسلامی خیانت در امانت را اینگونه جرم انگاری نموده است: "هرگاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته‌هایی از قبیل‌سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هرکار با اجرت یابی‌اجرت به کسی داده شده و بنابراین بوده است که اشیای مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی‌برسد و شخصی که آن اشیا نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس‌از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد." با این وجود باید توجه داشت که تحقق این جرم دارای شرایطی است که به صورت ساده و مفید در ادامه به آنها اشاره می گردد. الف) چیزی که به امانت گذاشته می شود مال باشد.: منظور از مال، دارا بودن جنبه ارزش مادی و نقد و تقویم شدن چیزی که به امانت گذاشته می شود به پول می باشد. و الزاما منظور قانونگذار وجه نقد نیست، سند خانه، اسناد تجاری مانند سفته و چک و ... نیز می توانند موضوع جرم خیانت در امانت باشند. ب) مال باید تحت عناوینی خاص نزد شخص گذاشته شود و قرار بر استرداد یا استفاده خاصی از آن مال باشد: به عنوان مثال وقتی کسی مالی را به صاحبش می دهد، یا پولی را بابت یک معامله به فروشنده می دهد تا مالک آن شود و همچنین در حالتی که  مالی را شخصی به دیگری می بخشد خیانت در امانت محقق نشده است. بلکه صاحب مال باید اموال مذکور را به عنوان اجاره، امانت، رهن یا وکالت به کسی بدهد. جهت روشن شدن بیشتر موضوع به نمونه های زیر توجه نمایید: -  مغازه ای ظروفی را جهت مجلس عروسی به شخصی اجاره دهد و مستاجرِ ظروف، با سونیت آنها را تصاحب    می نماید یا می فروشد. - خانمی که قصد سفر به خارج از کشور برای مدت محدودی دارد، طلاهای خود را به همسایه یا دوستش می سپارد و آن همسایه یا دوست طلاها را با طلاهای بدلی عوض نماید و آنها را به دلیل دشمنی قبلی با آن خانم مفقود نماید. -و یا اینکه شخصی سندی را نزد دیگری بابت طلبش به رهن بگذارد و با وجود پرداخت به موقع طلب مال موضوع رهن را امانت گیرنده بفروشد یا در رهن دیگری جهت اخذ وام بگذارد. در تمام موارد زیر قرار بر رد مال پس از مدتی معین یا پس از انجام عملی خاص بوده (با شرط نگهداری و یا   استفاده ای به خصوص) که محقق نشده. نکته مهم: باید توجه داشت الزاما بحث خیانت در امانت جایی نیست که مال را امانت گیرنده تصاحب می کند یا منتقل می سازد و .... بلکه در صورتیکه امانت گذار استفاده خاصی از مال را شرط کرده باشد و استفاده ای خلاف آن صورت گیرد نیز خیانت در امانت محقق شده است. ج) وجود سو نیت: خیانت در امانت از جمله جرایمی است که نیاز به سوء نیت عام و خاص دارد. وجود عمد در انجام اعمالی چون اتلاف یا مفقود کردن از سوی امین برای تحقق جرم لازم است. این سوء نیت در برخی اعمال از جمله انتقال مال امانی یا تصاحب آن تا حدود زیادی مفروض است ولی در سایر موارد باید اثبات گردد و در صورت عدم اثبات صرفا مسئولیت جبران خسارت بر عهده امینی است که مرتکب تقصیر و غفلت در نگهداری مال شده است. نکته بسیار مهم: با توجه به احکام مندرج در قانون مجازات اسلامی و همچنین طبق رأي وحدت رويه شماره 591 - 1373,1,16 ديوان عالي كشور خيانت در امانت از جرائم مضر به حقوق خصوصي و مصالح عمومي است. و قابل گذشت نمی باشد بلکه گذشت شاکی اسباب تخفیف در مجازات است. و بسته به مورد در حبس مجرم تخفیف داده خواهد شد و یا تدابیری دیگر برای مجازات متهم از سوی دادگاه لحاظ می گردد. بدیهی است پی بردن به تحقق جرم خیانت در امانت و اثبات آن دارای پیچیدگیهای بسیاریست، و نیازمند پیگیری مختص به خود و چیدمان اسناد و مدارک کافی و مستحکم می باشد. لذا می بایست جهت طرح این دعوا یا دفاع در برابر اتهام ارتکاب خیانت در امانت از وکلای خبره و مطلع بهره جست. نویسنده : محمد امین نجفی