قراردادها با هر موضوعی چه قراردادهای حقوقی چه غیر حقوقی نیازمند دو اراده هستند، بدین توضیح که ما نیازمند دو شخص یا بیشتر هستیم تا بر سر موضوعی توافق نمایند. به طور کلی موضوع اکثر قراردادها، انجام کاری است به طور مثال شما از شخصی میخواهید که ظرف مدت معین، دکور دفتر شما را تغییر دهد و یا برای تخصص شما، سایت یا اپلیکیشنی طراحی نماید حال شما چگونه میتوانید در صورت عدم انجام تعهد طرف مقابل، حقوق خود را تضمین کنید؟؟ بهتر است قرارداد شما کتبی باشد و از قرارداد شفاهی جدا پرهیز نمایید. این قرارداد کتبی باید در دو نسخه تنظیم شود و هر دو نسخه به امضای (یا مهر) طرفین قرارداد رسیده باشد و تا ایفای تمامی تعهدات یک نسخه نزد سفارش دهنده و یک نسخه نزد مجری تعهد باقی میماند. این قرارداد میبایست در قسمتهای مختلف تنظیم شود که به تفکیک در ادامه بیان میشود.
۱- مشخصات طرفین
اولین قسمت هر قرارداد معمولا به مشخصات طرفین اختصاص دارد که چه شخصی سفارش دهنده موضوع قرارداد است و چه شخصی مجری موضوع قرارداد.
نکاتی که دراین قسمت حائز اهمیت است عبارتند از:
الف) مشخصات طرفین باید به صورت کامل از جمله شماره ملی، نام پدر، شماره شناسنامه و … و نشانی دقیق و قابل دسترس هر یک از طرفین ذکر شود.
ب) مشخص نمودن دقیق جایگاه هر یک از طرفین با این توضیح که چه شخصی مجری موضوع قرارداد است و چه شخصی سفارش دهنده.
۲- موضوع قرارداد:
موضوع قرارداد یکی از مهمترین بخش یک قرارداد است. موضوع قرارداد، آن فعل یا عملی است که قرار است انجام شود. گاهی این فعل یا عمل در دل خود زیرمجموعه هایی نیز دارد. به طور مثال موضوع قرارداد، رنگ کردن یک آپارتمان نود متری است، بدین ترتیب موضوع قرارداد را میتوان رنگ کردن (متراژ دیوار و سقف مثلاً ۲۰۰ ) متر دیوار و سقفهای آپارتمان با مشخصات ……. واقع در ………… متعلق به خانم یا آقای ………… با رنگ طوسی روغنی (مشخصات رنگ)، عنوان کرد اما گاهی موضوع قرارداد زیر مجموعههایی دارد که این زیرمجموعهها نیز برای سفارش دهنده حائز اهمیت است به طور مثال شخص الف در نمایشگاه بین المللی، غرفهای را جهت ارائه کالا خود اجاره نموده که برای دکور این غرفه به شخص ب مراجعه مینماید. دکور نمودن امری است کلی که دارای جزئیاتی است و این دکور باید مطابق سلیقه شخص سفارش دهنده، گنجایش فضا و استانداردهای روز باشد بنابراین چنین موضوعی زیر مجموعه-هایی دارد که قابل توجه است. مطابق عرف امروزی شرکتهای طراح، این امر با ارائه ۳D انجام میدهند بدین توضیح که قبل از شروع کار با توجه به فضا و سلیقه شما یک طراحی ۳D نموده و قبل از کار، شما میتوانید آن دکور را در قالب کوچک مشاهده کرده و با اطمینان خاطر کار را به وی بسپرید اما این موضوع زیرمجموعههایی نیز دارد که قابل توضیح در قسمت موضوع است به طور مثال جنس چوبی که قرار است داخل دکور به کار رود، تعداد صندلیها، میزها و …، بهتر است تمام جزئیات در قسمت موضوع ذکر شود.
۳- مدت قرارداد:
موضوع قرارداد میبایست در زمان معین انجام شود. بهتر است در هر قراردادی، زمان مشخص شود. گاهی موضوع قرارداد در چند قسمت تنظیم میشود که هر کدام زمان خاص خودش را دارد در این حالت باید تمام موضوعات و مدتها به صورت جداگانه ذکر شود به طور مثال موضوع قرارداد ساخت ۲۰ دستگاه خودرو پراید، ۱۵ دستگاه وانت و ۱۵ دستگاه پژو با مشخصات کامل است. مدت قرارداد در سه قسمت جداگانه تنظیم میشود. هر یک از طرفین قرارداد به موجب قرارداد یک سری تعهدات را میپذیرند و تعیین مدت برای قرارداد، تعهدات شخص مجری قرارداد را مقید به زمان میکند و عدم انجام تعهد در زمان مقرر از سوی مجری تعهد میتواند امتیازاتی برای شخص سفارش دهنده داشته باشد که در قسمتهای بعدی این امتیازات را توضیح خواهیم داد.
این قسمت از قرارداد، مدت زمان تعهدات شخص مجری قرارداد را بیان مینماید.
۴- مبلغ قرارداد:
هر کاری مستحق اجرتی است مگر اینکه شخصی قصد تبرع داشته باشد. معمولاً پرداختهای قراردادهایی با موضوع انجام فعل و یا موضوعاتی از این قبیل، به صورت اقساطی میباشد. به طور عرفی کل مبلغ قرارداد را ابتدا ذکر میکنند و یک سوم اول قرارداد، یک سوم پس از پیشرفت کار (این قسمت بستگی به توافق طرفین دارد که چه میزان پیشرفت کار مد نظرشان است) و یک سوم هنگام تحویل یا انجام کل کار.
این قسمت در برگیرنده تعهدات شخص سفارش دهنده است.
۵- تعهدات طرفین و ضمانت اجرای عدم انجام آن:
این قسمت از قرارداد بسیار حائز اهمیت میباشد. با نگاه کلی به هر قرارداد، میتوان تعهدات طرفین را از میان بندهای قرارداد استنباط کرد اما چه بهتر که به طور صریح و واضح، این تعهدات ذکر شود.
ضمانت اجرا: به طور کلی مستندا به مواد ۲۳۷ تا ۲۳۹ قانون مدنی، هرگاه موضوع قرارداد متضمن انجام فعل یا عملی باشد، ابتدا شخص ذی نفع باید اجبار شخص خاطی را از مرجع ذی صلاح بخواهد و سپس اگر اجبار ممکن نبود اما انجام فعل به وسیله شخص دیگر مقدور بود، حاکم میتواند به خرج شخص خاطی موجبات انجام کار را فراهم آورد و در مرحله سوم، ذی نفع حق فسخ خواهد داشت. بنابراین مطابق مقررات جاری کشور باید سه مرحله طاقت فرسا را پشت سر بگذارید. برای جلوگیری از این اتفاق، بهتر است طرفین اقدام به تعیین ضمانت اجرا نمایند. ضمانت اجرا می-تواند یا در قالب حق فسخ برای طرفین باشد یا خسارت وجه التزام.
به طور مثال شخص الف تعهد مینماید به مدت ۳۵ روز سازهای (با کیفیات مندرج در قرارداد) برای شخص ب بسازد و در مقابل شخص ب نیز تعهد میکند که مبلغ قرارداد را در سه مرحله پرداخت کند.
شخص الف در این قسمت میتواند متذکر شود که چنانچه اقساط قرارداد در هر یک از مواعد خود پرداخت نشود قرارداد منفسخ است، یا حق فسخ خواهد داشت و یا روزانه، مبلغی را جهت خسارت تعیین نماید. از آن طرف نیز شخص ب میتواند در صورت عدم انجام تعهد به شرح مندرج در قرارداد، تمامی ضمانت اجراهی فوق را تعیین نماید.
نکته: گاهی کیفیت موضوع قراداد حادز اهمیت است به طور مثال شما سنگ کاری نمای یک ساختمان را به شخص ب سپردهاید و موضوع قراداد به کار بردن سنگ درجه یک است در این حالت بهتر است در همین قسمت شخصی را برای تأیید کیفیت کار مشخص نمایید و پس از تأیید شخص مذکور، تعهد، انجام شده تلقی میگردد. این شخص می-تواند طرفین قرارداد باشد یا شخص ثالث مورد اعتماد آنها.
۶- نحوه حل اختلاف ناشی از قرارداد:
به طور کلی، موضوعات تمامی قراردادها در صلاحیت محاکم عمومی است مگر اینکه به موجب قانون، آن موضوع از صلاحیت محاکم عمومی خارج شده باشد بنابراین چنانچه چنین بندی در قرارداد گنجانده نشده باشد مطابق توضیحات فوق عمل میشود. اما گاهی طرفین توافق مینمایند که اختلافات خود را به داوری ارجاع دهند چنانچه موضوع قرارداد قابل ارجاع به داوری باشد ، حل اختلاف از صلاحیت دادگاه خارج شده و شما میبایست مطابق توافقات مذکور به داوری رجوع نمایید. در این قسمت نیز پیشنهاد میگردد که حل اختلاف به یکی از داوری سازمانی موجود (مانند داوری کانون وکلای مرکز) و یا شخص معین ارجاع گردد که از دردسرهای احتمالی آینده جلوگیری شود.
نکته: داور، میبایست شخصی بیطرف و به غیر از طرفین قرارداد باشد.
قبل از تنظیم قرارداد با وکیل مشورت نمایید در این صورت هم هزینه کمتری می پردازید و هم از دردسرهای ناشی از عدم آگاهی به قوانین جلوگیری نمایید.
نویسنده : غزاله رحیمی فراهانی
