موسسه حقوقی عدالت نو
حمید رضا کاکاوند
حمید رضا کاکاوند

حمید رضا کاکاوند وکیل پایه یک دادگستری و مشاوره حقوقی کانون وکلای دادگستری مرکز 1)هجده سال سابقه وکالت2) ده سال انجام امور تخصصی وکالت بانک صادرات و تخصص در دعاوی مربوط به امور بانکی و موسسات مالی و اعتباری3) کارشناسی ارشد حقوق بین الملل دانشگاه شهید بهشتی4)انجام دعاوی

ادامه

دسته بندی مطالب

مشاوره حقوقی
مشاوره حقوقی

ثمن معامله | نحوه پرداخت ثمن یا پیش پرداخت معامله | مطالبه ثمن معامله

ثمن معامله
فهرست مطالب

ثمن معامله | نحوه پرداخت ثمن یا پیش پرداخت معامله | مطالبه ثمن معامله

مبایعه نامه قراردادی می باشد که در آن اموال اعم از منقول و غیرمنقول به فروش می شود و در اصلاح این خرید و فروش بیع قلمداد می شود.در بیع عوض و معوض با هم رد و بدل شده یعنی در ازای دریافت مبیع ثمنی پرداخت می شود در واقع  در تمام قراردادهای خرید و فروش قسمتی وجود دارد که به ما به ازای ریالی مال مورد معامله اختصاص دارد و تعیین کننده میزان پولی است که در ازای انتقال مالکیت مال مورد معامله به خریدار به فروشنده تعلق می گیرد. این میزان پول در مبایعه نامه ثمن معامله نام دارد.

ثمن معامله

ثمن معامله در لغت به معنای بها و نرخ است و در حقوق منظور همان پولی است که بابت فروش مال بدست می‌آوریم. زمانی که فردی مالی را در معرض فروش قرار می‌دهد، مقدار پولی را که از نظر ارزش با مال برابر است را مشخص می‌کند که در اثر فروش مال دریافت کند. مقاله زیر در رابطه با ثمن معامله و سوالاتی که در این رابطه ممکن است برای شما به وجود آید، می‌باشد

میزان ثمن معامله ؟

ثمن معامله در مقابل مثمن یا همان مبیع و موضوع معامله قرار می گیرد در خصوص مقدار ثمن معامله باید گفت که میزان و مقدار مشخصی برای ثمن متصور نمی باشد و بسته به ارزش معامله متغیر می باشد.
با توجه به اینکه بیع یک عقد معاوضی است یعنی در قبال مال مورد معامله، عوض(پول) قرار می گیرد  بنابراین می بایست بین عوض و معوض (مال موضوع معامله و ثمن) به لحاظ عرفی برابری در ارزش وجود داشته باشد.
طبق قاعده سنتی پذیرفته شده در فقه و قانون مدنی میزان ثمن باید مقطوع و معین باشد و در غیر این صورت معامله باطل می شود.
در قراردادهای پیش فروش اموال، به علت طولانی بودن زمان تهیه و تولید، ثمن معامله تعیین نمی شود و محاسبه آن به زمان آینده موکول می¬ گردد؛ به عنوان مثال در پیش فروش آپارتمان

 پرداخت ثمن معامله

پرداخت ثمن از سوی خریدار می تواند به طرق مختلفی حاصل شود که شامل حال،وعده دار و اقساطی می شود اما اصل براین است که پرداخت حال و بدون مدت می باشد در اصطلاح عرفی از آن تحت عنوان معامله نقدی یاد می شود مگر اینکه طرفین با توافق یکدیگر به پرداخت اقساطی یا موجل(وعده دار) توافق نمایند که در این صورت فروشنده تا زمان سررسید مهلت یا اقساط حق دریافت ثمن را نخواهد داشت.

اثبات پرداخت ثمن معامله؟

وقتی معامله ای منعقد می شود طرفین ملزم به انجام تعهداتی می شوند که می بایست ان تعهدات را انجام دهند در این حالت خریدار در ازای دریافت مبیع ملزم به پرداخت ثمن می شود ،حال ممکن است خریداری که ثمن را پرداخت کرده است با این ادعا از طرف فروشنده مواجه شود که خریدار ثمن را به او تحویل نداده است در این حالت سوال این است که چه کسی باید ثابت کند که مبلغ رد و بدل شده است؟
در این حالت چون خریدار مدعی است که ثمن را به فروشنده پرداخت کرده است می بایست ثابت کند که چنین عملی(پرداخت) از سوی او صورت گرفته است و در مقابل فروشنده مبلغ را از او دریافت نموده است و یا اینکه مبلغ را به حساب فروشنده واریز کرده است.ممکن است خریدار برای اثبات ادعای خود در این خصوص شهودی را نیز داشته باشد که بتواند با توسل به آنها ادعای خود را به اثبات برساند.
نکته :اصل بر عدم پرداخت می باشد و در صورتی که خریدار  نتواند ثابت کند که مبلغ را پرداخت کرده است می بایست مجدد مبلغ معامله را به خریدار پرداخت کند.
از سویی دیگر در صورتی که فروشنده در قرارداد اقرار به دریافت ثمن معامله کرده باشد، لیکن در واقع آن را دریافت ننموده است در این فرض فروشنده باید اثبات کند که بر خلاف مندرجات قرارداد و اقرار خود وجهی دریافت ننموده و پولی بابت این قرارداد دریافت نکرده است در غیر این صورت حق مطالبه مبلغ قرارداد را نخواهد داشت که البته این امر کار دشواری خواهد بود.

تعریف خسارت تاخیر تادیه
تعریف خسارت تاخیر تادیه

 عدم پرداخت ثمن معامله چه پیش می آید؟

در هر معامله و قراردادی هر کدام از طرفین دارای  تعهداتی می باشند که  که ملزم به اجرای آن تعهدات هستند. در این بین ممکنه است خریدار از پرداخت ثمن معامله خودراری کند در این صورت براساس قانون فروشنده این حق را دارد که یا معامله را فسخ کند یا الزام خردار را به پرداخت ثمن از دادگاه بخواهد .
در این صورت فروشنده علاوهئبر اینکه از این حقوق برخوردار می باشد می تواند از ایفای تعهداتی که مربوط به اوست خودداری کند و انجام آنها را منوط به پرداخت مبلغ نماید.
بنابراین می‌توان گفت که اگر خریدار پولی بابت معامله پرداخت نکند، یعنی همان عدم پرداخت ثمن معامله، در این صورت دعاوی حقوقی زیادی مانند مطالبه ثمن ، همچنین الزام به ایفای تعهدات در قرارداد و گاهی مواقع نیز منجر به فسخ  قرارداد می‌شود.
ابطال معامله و نحوه استرداد ثمن معامله به نرخ روز
اگر معامله انجام شده، به دلیل  تخلف  فروشنده باطل شود و خریدار از این موضوع آگاه نباشد خریدار می تواند پس از ابطال معامله به فروشنده مراجعه نموده و استرداد ثمن معامله را که پرداخت نموده است، مطالبه نماید. با این حال ممکن است معامله سالها پیش واقع شده باشد و یا پس از انجام معامله در اثر نوسانات بازار، ارزش پول یا ثمن معامله ، کاهش زیادی پیدا نموده باشد. در این صورت، خواهان می تواند استرداد ثمن معامله به نرخ روز را از طریق دادگاه مطالبه نماید.

سایر مطالبی که پیشنهاد میکنیم :
قرار منع تعقیب دادسرا در جرائم مذکور در ذیل ماده ۲۷۳ قانون آیین دادرسی کیفری

عدم قید ثمن معامله چیست؟

عقد وقتی واقع می شود که طرفین در خصوص شرایط آن با هم به توافق برسند و از شرایط مندرج آگاهی داشته باشند بنابراین صرف آگاهی طرفین از مقدار ثمن معامله کفایت می کند و عدم قید آن در معامله آسیبی به معامله صورت گرفته وارد نمی کند،امابهتر است طرفین معامله جهت جلوگیری از اختلافات احتمالی علاوه بر توافق و آگاهی نسبت به ثمن در معامله میزان و مقدار ان را قید کنند.

دعوی استرداد ثمن معامله چیست؟

دعوی استرداد ثمن با دعوی مطالبه ثمن متفاوت می باشد و نباید این دو موضوع را یکی پنداشت در دعوی مطالبه ثمن خریدار از پرداخت ثمن خودداری می کند و فروشنده برای مطالبه ان به دادگاه مراجعه می کند تا از این طریق الزام خریدار به پرداخت ثمن را پیگیری کند در حالی که در دعوی استرداد ثمن وضع به گونه دیگر است و این خریدار است که درخواست می کند مبلغی که پرداخته است به او بازگردانده شود.
برای اینکه خریدار بتواند ثمن پرداخت کرده را مسترد کند حالات زیر متصور است:

  • طرفین معامله با توافق هم معامله را اقاله کنند.
  • اگر مورد معامله(مبیع) متعلق به شخص  دیگری غیر از فروشنده  باشد.
  • معامله صورت گرفته بین خریدار و فروشنده فسخ شود و یا به علل قانونی باطل شود.

مدارک طرح دادخواست مطالبه ثمن معامله

  • قرارداد یا مبایعه نامه ای که اساس مطالبه ثمن است.
  • ادله (مثل شهادت شهود) و مستندات
  • کارت ملی و یا شناسنامه دارای کدملی
  • داخواست مطالبه ثمن

انواع ثمن معامله

انواع ثمن معامله را باید به طور کامل شناسایی کنیم تا بتوانیم در هنگام انعقاد قرارداد آگاهانه عمل کنیم. در حالت کلی انواع ثمن معامله را بر اساس معیارهای مختلفی می توان دسته بندی کرد اما شما باید این موضوع را بدانید یکی از مهم ترین انواع ثمن معامله بر اساس زمان پرداخت آنها است. انواع ثمن معامله بر اساس زمان پرداخت بخ موارد زیر تقسیم کرد:

نقدی: ثمن معامله ای که به صورت نقدی پرداخت شود معمولا در قرارداد ذکر می شود و در زمان انعقاد برای مالکیت توسط خریدار به فروشنده پرداخت می گردد. یکی از بهترین و بی دردسرترین انواع ثمن معامله، نوع عقدی است که بیشتر افراد ترجیح می دهند از این روش برای ثمن استفاده کنند.

موجل: یکی دیگر از انواع ثمن معامله، موجل است. همانطور که از نام این معامله پیدا است در این روش افراد می توانند ثمن معامله خود را در آینده پرداخت کنند. به بیانی دیگر این افراد می توانند پس از منعقد کردن قرارداد ثمن آن را در تاریخ آینده پرداخت کنند. اما دقت داشته باشید که مشکلات و چالش هایی که پس از انعقاد چنین قراردادهایی یش می اید نسبتا زیاد است و افراد بسیار با الن درگیر می شوند و اثبات پرداخت ثمن این نوع معامله ها دارای جزییات بسیار زیادی است.

اقساط: از انواع ثمن معامله نوع اقساطی است. همه ما با روش پرداخت اقساط آشنایی داریم. در این روش افراد می توانند به صورت قسط بندی و در تالیم های مشخصی ثمن معامله را به فروشنده بپردازند. انواع ثمن معامله بر اساس شرایط و تعهدات منعقد کنندگان قرارداد مشخص می گردد و چیزی نیست که افراد بتوانند به تنهایی در مورد ان تصمیم گیری کنند. دقت داشته باشید که اگر انواع ثمن معامله به صورت اقساطی باشد باید اسناد مربوط به واریز و دریافت آن کاملا شفاف باشد.

الزام به تادیه ثمن معامله یا قرارداد

برابر با قانون پرداخت ثمن از ارکان معامله می باشد و این پرداخت می بایست در زمان و مکان مشخص صورت بگیرد در قرارداد بین بایع ملزم است که مبیع را به خردار تحویل دهد و درمقابل خود نیز ملزم است که ثمن را به فروشنده تحویل دهد و اگر خریدار از پرداخت ثمن خوداری کند فروشنده می تواند با مراجعه به دادگاه تقاضای الزام به پرداخت ثمن  از سوی خریدار مطرح کند.
نکته حائز اهمیت این است که باید بین دعوی مطالبه ثمن و استرداد ثمن تفاوت قائل شد و این دو را باهم یکی ندانست زیرا در دعوی مطالبه ثمن این فروشنده است که از دادگاه می خواهد که خردار ثمن را گرداخت کند در حالی که در استرداد ثمن خریدار خواهان دعوی بوده و به دلیل برهم خوردن معامله می خواهد مبلغ پرداخت کرده را پس بگیرد.
مواد قانونی در این خصوص:

  1. براساس ماده ۳۹۵ قانون مدنی :اگر مشتری ثمن را در موعد مقرر تأدیه نکند بایع حق خواهد داشت که بر طبق مقررات راجع به خیار تاخیر ثمن، معامله را فسخ یا از حاکم اجبار مشتری به تأدیه ثمن را بخواهد .
  2. همچنین براساس بند ۴ ماده‌ی ۳۶۲ قانون مدنی، همان‌طور که بایع ملزم به تحویل مبیع می‌شود، مشتری و خریدار هم به پرداخت ثمن معامله ملزم می‌شود و درصورتی‌که خریدار از پرداخت ثمن خودداری نماید، بایع می‌تواند از دادگاه اجرای این تعهد را خواستار شود.
سایر مطالبی که پیشنهاد میکنیم :
لیست بهترین وکلای بانکی

خیار تاخیر ثمن معامله

 طرفین می توانند برای اطمینان از حاصل شدن معامله به صورت دقیق شروطی را ضمن قرار داد بین خود تنطیم نمایند که در صورت تخلف طرف مقابل بتوانند خسارت خود را مطالبه نمایند اگر در این خصوص بین طرفین شروطی منعقد نشود دادگاه  براساس قانون جهت احقاق حق متضرر  اعمال نظر می کند. خیار به معنای اختیار می باشد و در قانون مدنی قانونگذار با قراردادن خیارات مختلف برای طرفین این امکان را فراهم کرده است که طرفین معامله بتوانند با استفاده از این خیارات نسبت به فسخ یا الزام طرف دیگر نسبت به تعهدات اقدام نمایند.یکی از خیارات مندرج در قانون که در معاملات کابرد فراوانی دارد خیار تاخیر ثمن می باشد براساس ماده ۳۹۴قانون مدنی مشتری باید ثمن را در موعد و در محل و برطبق شرایطی که در عقئ بیع مقرر شده است تادیه نماید همچنین براساس  ماده ۳۹۵ قانون مدنی:اگر مشتری ثمن را در موعد مقرر تادیه نکند،بایع حق خواهد داشت که برطبق مقررات راجعه به خیار تاخیر ثمن معامله را فسخ و یا از حاکم اجبار مشتری را به تادیه ثمن بخواهد.
بنابراین اگر بین طرفین در خصوص پرداخت ثمن مدت زمان خاصی  مشخص شده باشد خریدار باید در زمان مورد نظر ثمن را پرداخت کند  ولی اگر مدت خاصی مقرر نشده باشد براساس ماده ۴۰۲ قانون مدنی(مهلت سه روزه) عمل می شود .

زمان انتقال مالکیت ثمن به فروشنده

اصولا مالکیت مبیع و ثمن در لحظه وقوع عقد بیع به طرف مقابل منتقل می شود؛ مگر در صورتی که بر خلاف این امر توافق شده باشد. بنابراین انتقال فوری و غیر مشروط مبیع و ثمن جزء مقتضاء ذات عقد بیع نیست. به این ترتیب ممکن است پرداخت ثمن به صورت نقد باشد یا نسیه یا اقساطی؛ همچنین بایع و مشتری می توانند پرداخت ثمن را مشروط به شروطی نمایند که ضمن عقد بیع درج می شود.

در صورتی که خریدار و فروشنده در مورد نحوه و تاریخ پرداخت ثمن و سایر شرایط مربوط به آن توافق کرده و این توافقات را ضمن قرارداد بیاورند، طبق قرارداد عمل خواهد شد؛ اما در فرض سکوت طرفین نسبت به موارد فوق الذکر اصل بر این است که خریدار باید بدون قید و شرط و فورا ثمن را بپردازد.

الزام به پرداخت ثمن

الزام به تحویل ملک (مبیع) و الزام به پرداخت ثمن، به عنوان اصلی ترین آثار عقد بیع شناخته می شود. بنابراین در صورت امتناع خریدار از تادیه ثمن، فروشنده می تواند ضمن تقدیم دادخواست به خواسته مطالبه ثمن معامله ، الزام خریدار به ایفای تعهدات خود را از دادگاه بخواهد.

زمان و مکان تادیه ثمن

تعیین زمان و مکان تادیه ثمن با طرفین است. ماده ۳۹۴ قانون مدنی در این باره بیان می کند: مشتری باید ثمن را در موعد و در محل و بر طبق شرایطی که در عقد بیع مقرر شده است تادیه نماید.

بنابراین در صورتی که متبایعین نسبت به این امر تعیین تکلیف کرده باشند، طبق قرارداد عمل خواهد شد. در فرض سکوت طرفین راجع به زمان و مکان تادیه ثمن، در وهله اول باید به عرف مسلم رجوع شود. دلیل رجوع به عرف این است که به نظر می رسد بایع و مشتری با سکوت خود، حکم عرف را قابل اجرا دانسته اند.

اگر در عرف نیز حکمی وجود نداشته باشد یا اصلا عرف مسلمی در این زمینه شناخته نشود، خریدار باید فورا ثمن را پرداخت نماید. محل تادیه ثمن نیز در این شرایط همان محل وقوع عقد است.

اثبات پرداخت ثمن معامله

پرداخت ثمن بر عهده خریدار است؛ بنابراین اثبات پرداخت آن نیز با خریدار است. خریدار می تواند برای اثبات پرداخت ثمن به شهادت شهود، اسناد بانکی و … استناد نماید و در صورتی که نتواند دلیلی دال بر مدعای خویش ارائه دهد، به حکم دادگاه ملزم به پرداخت ثمن خواهد شد.

ضمانت اجرای عدم پرداخت ثمن معامله

علاوه بر اقامه دعوا جهت الزام خریدار به تادیه ثمن، فروشنده می تواند با استناد به ماده ۳۷۷ قانون مدنی، تسلیم مبیع را منوط به پرداخت ثمن کند و اعلام کند تا زمانی که خریدار ثمن را نپرداخته حاضر به تسلیم ملک نیست. استناد فروشنده به حق حبس منوط به این است که تسلیم ملک حال و پرداخت ثمن موجل نباشد. به عبارتی اگر تسلیم مبیع حال ولی پرداخت ثمن موجل باشد، فروشنده حق حبس ندارد. همچنین در صورت حصول شرایط اعمال خیار تاخیر ثمن، فروشنده حق فسخ عقد را نیز خواهد داشت.

سایر مطالبی که پیشنهاد میکنیم :
ورشکستگی به تقصیر | بررسی انواع ورشکستگی | مجازات ورشکستگی به تقصیر

شرایط اعمال خیار تاخیر ثمن

ماده ۴۰۲ قانون مدنی اشعار می دارد: هرگاه مبیع، عین خارجی و یا در حکم آن بوده و برای تادیه ثمن یا تسلیم مبیع بین متبایعین اجلی معین نشده باشد ، اگر سه روز از تاریخ بیع بگذرد و در این مدت نه بایع، مبیع را تسلیم مشتری نماید و نه مشتری تمام ثمن را به بایع بدهد، بایع مختاردر فسخ معامله می شود.

بنا بر مفاد ماده اخیر الذکر، شرایط فسخ عقد بیع به جهت خیار تاخیر ثمن عبارت است از:

  • تمام مبیع به مشتری تسلیم نشده باشد.
  • تمام ثمن به فروشنده پرداخت نشده باشد؛ پرداخت بخشی از ثمن مانع ایجاد حق فسخ نمی شود.
  • مدت سه روز از تاریخ وقوع عقد بیع گذشته باشد.
  • مبیع عین معین یا در حکم عین معین باشد؛ یعنی خیار تاخیر ثمن در عقد بیع با مبیع کلی راه ندارد.
  • تسلیم مبیع یا تادیه ثمن موجل نباشد.

تاثیر پرداخت ثمن پس از ایجاد حق فسخ و پیش از اعمال آن

اگر مشتری بعد از گذشت سه روز و پیش از اعمال حق فسخ توسط فروشنده، ثمن معامله را بپردازد، خیار تاخیر ثمن ساقط می شود. البته نظر مخالف نیز در این زمینه وجود دارد. مخالفین معتقدند پرداخت ثمن بعد از ایجاد حق فسخ، خللی به این حق وارد نمی کند و فروشنده همچنان می تواند عقد بیع را فسخ کند.

به نظر می رسد نظر گروه دوم با عدالت و اصل لزوم قراردادها منافات دارد. خیار تاخیر ثمن وسیله ای است که قانون گذار برای جلوگیری از ورود ضرر به فروشنده پیش بینی کرده و با پرداخت ثمن توسط خریدار، احتمال ورود ضرر از بین می رود و اصل لزوم قراردادها جاری می شود.

به نظر می رسد پرداخت تمام ثمن بعد از سه روز و پیش از فسخ قرارداد، مانع اعمال حق فسخ ناشی از خیار تاخیر ثمن خواهد بود.

نمونه دادخواست اثبات پرداخت ثمن معامله

رياست محترم دادگاه

با سلام و عرض احترام:

احتراماً به استحضار شما می رساند:

اين جانب *** فرزند *** طی مبايعه‌نامه (قرارداد فروش) عادی به شماره ی *** به تاریخ *** موضوع معامله را واقع در پلاك ثبتي*** بخش *** واقع در *** به آقای/ یا خانم **** فروخته ام و بهای آن که معادل *** ریال بوده است، (نقداً / یا طی چك شماره ***) از طرف خريدار به اين جانب پرداخت شده است.

هر چند اين جانب به تعهدات خود عمل نموده ام؛ ولی با کمال تاسف خوانده علی رغم تعهد ذکر شده در بند/ بندهای *** مبايعه نامه و فرا رسیدن موعد انجام آن، از اجرا و انجام تعهدات قراردادی خویش خودداری می کند.

لذا با تقديم اين دادخواست و پیوست های مربوطه، درخواست رسيدگي به تقاضای اين جانب و صادر نمودن حكم به الزام خوانده به پرداخت بقیه ی بهای معامله و همه ی خسارت ها و هزينهی دادرسی مورداستدعای این جانب می باشد.

مواردی که در شرح دادخواست پرداخت ثمن معامله آورده شده اند، به استناد ماده های ۱۰، (۲۱۹)، (۲۲۰)، (۱۳۰۱) قانون مدني و ماده های:

شماره ی (۱۹۷)، (۵۱۵)، (۵۱۹) قانون آيين دادرسی مدنی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی می باشند.

در بخشی از متن دادخواست در صورتی که جنس مورد معامله مستحق للغیر واقع شود، می بایست این جمله را اضافه نمایید:

با توجه به این موضوع که جنس موارد معامله مستحق للغیر واقع شده است، درخواست صادر نمودن و حکم به محکومیت فرد خوانده به پرداخت بهای معامله را البته به نرخ روز دارم.

به این موضوع نیز توجه داشته باشید که به محض این که قرارداد و مبایعه نامه مورد امضاء و تایید طرفین قرار می گیرد، جنس و مال مورد معامله از آن مشتری می باشد و ایشان قادر است که فرد فروشنده را نسبت به تحویل کالا ملزم نماید. این موضوع به بحث چگونگی مطالبه ی ثمن معامله مربوط می شود که در این بخش، آن را برای شما توضیح خواهیم داد.

مقالات پیشنهادی :

کلاهبرداری | جرم کلاهبرداری و عناصر تشکیل دهنده آن | موارد اثبات جرم کلاهبرداری

ثبت قرض الحسنه | فرآیند ثبت موسسه قرض الحسنه | دستورالعمل اجرائي تاسيس قرض الحسنه

رأی شماره۷۶۳ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری | قرار رد اعاده دادرسی

ضمانت مورد نیاز برای پرداخت قرض | انواع ضمانت

 

موسسه حقوقی عدالت نو | ثمن معامله | نحوه پرداخت ثمن یا پیش پرداخت معامله | مطالبه ثمن معامله

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۲ رای
اشتراک در
اطلاع از
guest

0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها

آخرین مقالات موسسه حقوقی عدالت نو

0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x